LESZCZYNY

Leszczyny to mała wieś położona na południowym stoku Magury Małostowskiej nad potokiem Przyłup. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1599 r. wymieniono wówczas Leszczyny jako jedną z miejscowości, najmniejszą, zakupioną od Samuela Branickiego przez Jana Potockiego i wchodzącą w skład kresu klimkowskiego. W latach 1643-1655 właścicielem wsi był wybitny poeta Wacław Potocki; wieś pozostała w majątku jego rodziny do roku 1710[1]. Najprawdopodobniej w 1613 r. wybudowano pierwszą leszczyńską cerkiew i utworzono parochię[2]. W Księdze sądowej kresu klimkowskiego pod datą 1636 czytamy, że „Leszczynskim Inwanowi i synowi jego Maciejowi [mieszkańcom Leszczyn] (…) nakazało prawo (…), żeby oni trawy albo siana nie zbierali z cmintara przy cyrkwi, na groncie ich zbudowanej…”[3].

Proboszczem, który uważany jest za najwybitniejszego był Teodor Sembratowicz, który przyczynił się pod koniec XVIII w. do rozbudowy świątyni. Wieś liczyła w tym czasie 254 mieszkańców a wszyscy byli grekokatolikami; przynależeli oni razem z mieszkańcami Kunkowej i Bielanki do jednej Parafii (z siedzibą w Leszczynach)[4]. Przy skrzyżowaniu dróg do Bielanki, Uścia i Nowicy stoi dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Łukasza, która służy obecnie wyznawcom prawosławia. Drewnianą, trójdzielną cerkiew typu zachodniołemkowskiego, wybudowano w 1835 r. i pokryto gontem, który następnie na początku XX w. zastąpiono blachą. Charakterystyczne dla cerkwi baniaste hełmy wieńczą zarówno wieżę, jak i nawę oraz sanktuarium. Aż do czasów wysiedleń w ramach „Akcji Wisła” świątynia służyła grekokatolikom, później rzymskokatolickim osadnikom a następnie od 1968 r. prawosławnym wiernym[5]. We wnętrzu cerkwi możemy podziwiać datowany na 1909 r. ikonostas w kolorze brązowo-złotym, autorstwa malarza Binczara, z ikoną Boga Ojca nad wizerunkiem Pantokratora. Ściany ozdobione są polichromią ornamentalno-figuralną wykonaną na początku XX w. Z kolei w nawie znajduje się rokokowy ołtarz boczny z interesującą ikoną Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w otoczeniu aniołów i biskupów oraz malowanym tabernakulum. Ścianę nawy zdobi ikona przedstawiająca Ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa[6]. Cerkiew wielokrotnie remontowano i odnawiano, największy remont świątynia przeszła w latach 1991-1993, prace wsparli mieszkający w USA Łemkowie. Warto w tym miejscu przypomnieć, iż okres wyjazdów mieszkańców Leszczyn do Ameryki w celach zarobkowych rozpoczął się już na przełomie XIX i XX w. To właśnie dzięki wsparciu finansowemu emigrantów w 1935 r. wybudowano w Leszczynach nowoczesny budynek szkolny (pierwszą wiejską szkołę zaczęto organizować z inicjatywy ówczesnego proboszcza w latach 1907-1914). Pod koniec XIX w. Leszczyny były nękane przez epidemię cholery, najwięcej mieszkańców zmarło w 1873 r. Zostali oni pochowani na cmentarzu cholerycznym, znajdującym się przy polnej drodze, biegnącej skrajem lasu na zachód od szosy do Bielanki. Cmentarz wiejski usytuowany jest na północ od cerkwi, znajdziemy na nim kilkanaście ciekawych nagrobków wykonanych z kamienia a także ręcznie wykute żelazne krzyże[7].

Według spisu ludności z 1921 r. w Leszczynach było: 12 rzymskich katolików i 323 grekokatolików[8]. W 1900 r. we wsi mieszkało 389 osób w 63 domach z kolei w 1931 r. odpowiednio 376 osób w 70 domach. Wynika z tego, iż średnio w jednym gospodarstwie mieszkało w 1900 r. ok. 6 osób a w 1931 – ok. 5[9].

W 2017 r. sołtys wsi Janusz Barna w wywiadzie dla „Dziennika Polskiego” przeprowadzonym z okazji przywrócenia Leszczyn jako samodzielnej wsi[10] (należała ona bowiem administracyjnie od ok. lat 70. XX w. do pobliskiej Kunkowej[11]) mówił „Leszczyny to dzisiaj siedem stałych domostw, jakieś 25-30 osób”[12].

Regina Pazdur